“Sa mere so deo”

Sa Festa de sa Fèmina onni annu est s’ocasione pro fàghere riflessiones in contu de su ruolu de sa fèmina in sa sotziedade, màssimu in sa sotziedade sarda in ue bivimus.

Si est beru, difatis, chi in sa sotziedade de su tempus nostru paret chi sa fèmina “tèngiat prus pagu valore” chi non s’òmine e chi bortas meda siat contada comente ogetu ebbia, tocat però a nàrrere chi sa sotziedade sarda tenet modellos feminiles suos chi narant àteru.

In sa sotziedade sarda traditzionale sa fèmina fiat protagonista, andaiat a costàgiu de s’òmine in s’organizatzione de sa famìllia e in sa gestione de su dinari.

Calicunu ponet in relatzione custu cunsideru pro sa fèmina cun sa veneratzione chi sos antigos teniant pro sa Dea Madre, chi amus agatadu in prus de chentu màgines de època prenuràgica e nuràgica.

No l’ischimus si est gasi, però sa fèmina in sa sotziedade sarda de unu tempus teniat unu ruolu de importu bidu chi sos òmines nche biviant in su sartu pro tempus meda e chi issa teniant in càrrigu s’educatzione de sos fìgios, s’amministratzione de sa domo e totu sos afàrios econòmicos de sa famìllia.

Si in Europa sas fèminas nche fiant fatas fora dae sas detzisiones econòmicas e dae sas tratativas, in Sardigna sa fèmina teniat unu raportu paritàriu cun s’òmine: “Comandiamo tutti e due, io e mio marito” narat sa fèmina intervistada in unu documentàriu Rai de su 1950, ispieghende chi sa gestione de su dinari la tenent “io e mio marito, anzi più io che mio marito”.

Giai in su Mediuevu, cun su regime “a sa sardisca”, sa fèmina teniat paridade cun sos òmines: podiat fàghere cuntratos, retzire eredidades, abèrrere atividades e intrare in sas càrrigas pùblicas prus artas. In onniunu de sos bator Giudicados b’at istadu una fèmina comente reina in un’època chi a su sòlitu non permitiat a sas fèminas de èssere Capos de Istadu: sunt abarrados in s’istòria sos nùmenes de Elena de Gaddura (1203), Benedetta de Casteddu (1214), Adelàsia de Torres (1236) e Lionora de Arbarè (1383).

Siat Adelàsia siat Lionora ant postu manu a còdighes de leges de importu mannu (sa Charta de rennu e sa Carta de Logu) chi ponent in craru finas sa paridade de deretos intre òmines e fèminas.

Si in àteros logos sas fèminas non podiant amministrare mancu s’atzivu issoro, in Sardigna maridu e mugere detzidiant in acordu de sas cosas de domo. In sa sotziedade pastorale, antzis, sa fèmina teniat su cumandu cumpletu: amministraiat su dinari, educaiat sos fìgios e aprontaiat totu su chi fiat cullegadu a sa vida comunitària (festas, isposòrios, interros…). S’òmine in domo non detzidiat nudda, e finas cuntratende pro còmporos e bèndidas s’ùrtima paràula fiat “Bidimus ite nde narat mugere mia”. A s’òmine chi no l’esseret fatu, lu diant àere contadu che iscabadu.

No est de badas si in cussu documentàriu Rai chi amus mentovadu s’intervistada serrat sa chistione cun sas paràulas “Sa mere so deo”. Nen prus, nen mancu.

Bona festa a totu sas fèminas!

(GF.P.)